Geyik muhabbeti nedir? Bu muhim soruya sosyo-antropolojik bir yaklasim getirmek istiyorum. Bunun icin milli kulturumuzun derinliklerine inmek gerekecektir.
Geyik muhabbetinin mensei, geleneksel kulturumuzun vazgecilmez bir unsuru olan kahvehanelerimiz olsa gerektir. Sairin Gonul ne kahve ister ne kahvehane Gonul sohbet ister kahve bahane diye andigi sohbet pek muhtemelen geyik muhabbetidir.
Benim onerim, geyik muhabbetini kahvehane olgusundan yola cikarak (daha dogrusu bir kahvehaneden iceri girerek) tanimlamaktir. Kahvehane (kisa yazilisiyle kahve, kisa soylenisiyle kave -a uzun) sohbetlerinin bugunku geyik muhabbetlerinin archetype'i oldugunu dusunuyorum.
Simdi "bilimsel" yontemimize uygun olarak bazi gozlemler yapalim. (a) Kahvehaneler erkek mekanlaridir. (b) Kahvehane mudavimlerinin zaman kaygilari yoktur. (c) Kahvehane mudavimlerinin egitim duzeyleri toplum ortalamasi civarindadir -yani dusuktur.
Buradan geyik muhabbetinin bazi temel ogelerini ayirt edebiliriz. (a) Sohbetin soylemi (rhetorik) erkekcedir. Kadinlarin bu sohbete katildiklari gorulmez. Ote yandan cinsel konularin ozel bir yeri yoktur. Soylemin erkekce olmasina ornek olarak "iktidar geyigi" gosterilebilir: "ben basa gecersem...", "sallandiracaksin ucunu besini...", vs. (b) Sohbetten beklenen somut bir fayda yoktur. Bir is yetistirilecek degildir. Dolayisiyle konu, -bir arkadasimizin da belirttigi gibi- "bir geyigin boynuzlari gibi" dallanip budaklanabilir. (c) Sohbette konusulanlar -Ugur Mumcu'nun keskin deyisiyle- "bilgi sahibi olmadan fikir sahibi" olmanin tipik -fakat zararsiz- ornekleridir.
Bir sohbetin geyik muhabbeti olup olmadigini anlamak icin soyle bir test uygulayabiliriz: Bu sohbet bir kahvehanede yapilsa uygun olur mu? Evet, bu sohbet bir kahvehane ortamina yakisiyorsa, bir geyik muhabbetidir. Hayir, kahvehanede boyle konusanlara millet tuhaf tuhaf bakar deniyorsa o bir geyik muhabbeti degildir. Baska bir tur sohbet olabilir.
Milli ozelliklerimizden olan kahvehaneler ve kahvehanelerde yaratilan kulturun bir parcasi olan geyik muhabbetleri network ortamina tasininca ne olur? Yukarida belirttigim temel ozelliklerin korundugunu dusunuyorum. Ayrintilarda degisme olmasi dogaldir. Egitim duzeyinin daha yuksek olmasi cok sey degistirmiyor, cunku genellikle uzmani olmadigimiz alanlardan konusuyoruz (ki bu yazi bir ornek -gercekten de rhetorik diye bilinen ve bu konulari inceleyen bir alan var).
Geyik muhabbetinin olumlu ozelliklerini -insanlar arasinda yakinlasma yaratma (bkz. sempati geyigi), dilin mizahi kullanimini gelistirme- koruyup zaman asimina ugramis ozelliklerini sinirlandirabilirsek milli kulturumuze yeni bir katkida bulunmus olacagiz. Ne de olsa artik kahvehane mekaniyla sinirli degiliz.
Hayirli geyikler efendim.
- Halit Oguztuzun